Wat komt er op team Communicatie af in 2023?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Ik zit al een tijdje te broeden op een artikel over wat er op teams Communicatie afkomt in het nieuwe jaar Ik wil het concept alvast met jou delen. Ik ben benieuwd of jij nog aanvullingen of suggesties hebt? Leuk als je reageert (dat kan gewoon door een reply te sturen).
Ik ga in op de volgende zes ontwikkelingen:
Maatschappelijke impact als afwegingskader.
Naar ‘team Communicatie & Participatie’?
Hoe verder met social media?
Toepasbaarheid van AI voor tekst en beeld.
Aandacht voor sociale (on)veiligheid.
Toegankelijkheid en begrijpelijkheid als standaard.
1. Maatschappelijke impact als afwegingskader
We moeten met elkaar alle zeilen bijzetten om de vele en ernstige crises waarmee we nu te maken hebben het hoofd te kunnen bieden. Het is godgeklaagd dat in dit land mensen in de kou zitten, niet te eten hebben of zelfs op straat moeten leven.
Dat betekent nogal wat voor ons vak. We hebben echt geen tijd voor leuke ditjes en datjes of profilering van persoon A of afdeling B. De tijd die we hebben moeten we echt uit alle macht inzetten om maatschappelijk van betekenis te zijn. Dat betekent stevige keuzes maken. Het vraagt ook om een goede en intensieve samenwerking intern, onder andere met de collega’s van vakafdelingen en dienstverlening. Met informatie uit omgevingsanalyses en onderzoek onder handbereik, want dan kun je onderbouwd advies geven over de inzet van communicatie als instrument.
Dat is geen eenvoudige opgave, blijkt uit alle trajecten die we afgelopen jaar deden rondom ‘Communiceren met focus’. Want je kiest als team Communicatie een andere rol en positie dan bestuur en organisatie van je gewend waren. Het leidt tot wrijving, maar ook tot glans. Want we zetten ons vak weer in waarvoor het bedoeld is: maatschappelijke impact maken. Laten we in 2023 dat belangrijke verschil (blijven) maken!
2. Naar ‘team Communicatie & Participatie’?
De betrokkenheid van Communicatie bij participatie is niet nieuw. Maar ik zie wel dat bestuur en organisatie steeds meer verwachten van team Communicatie. Als er wordt gevraagd ‘hoe het gaat met participatie’, dan wordt er steeds vaker naar team Communicatie gekeken.
Iedereen worstelt met de organisatie van participatie. In januari publiceren we de resultaten van het onderzoek dat we onder 59 gemeenten deden via het Onderzoekspanel overheidscommunicatie. Daaruit blijkt dat participatie belangrijker wordt doordat het bestuur er meer aandacht voor vraagt, de samenleving er zelf om vraagt en door de invoering van de Omgevingswet (zou het er in 2023 eindelijk van gaan komen?). Teams Communicatie besteden er daarom al meer tijd aan of verwachten dat binnenkort te moeten doen. Tegelijkertijd groeit de formatieruimte meestal niet mee.
Dat betekent voor de toch al overbelaste teams dat ze nog scherpere keuzes moeten maken. Ook in de rol die ze kiezen. Op papier is participatie meestal ‘van de hele organisatie’, maar in de praktijk wordt er toch snel naar team Communicatie gekeken. Wat wil en kun je oppakken met je team - zowel qua kennis als capaciteit? Dat is in het nieuwe jaar een belangrijke vraag.
3. Hoe verder met social media?
Social media leken de weg om als overheid in contact te komen met veel meer en ook andere mensen. Kekke video’s met kijkjes achter de schermen, take-overs van inwoners en we zien nu zelfs een burgemeester op TikTok.
Maar zet het allemaal zoden aan de dijk? Kunnen we de geïnvesteerde uren verantwoorden als we naar de maatschappelijke impact kijken? En beginnen de risico’s inmiddels niet te groot te worden? Hoe lang blijf je als overheid nog investeren in platformen die de privacy op grote schaal schenden en een commercieel verdienmodel hebben dat baat heeft bij ophef? China kijkt gezellig met ons mee via TikTok. En bij Twitter gaat Elon Musk tekeer als een olifant in de porseleinkast - met alle risico’s van dien.
Ondertussen lijkt Mastodon het eerste niet centraal beheerde platform te worden dat een kans maakt door te breken bij het grote publiek. Wat doe je dan als overheid? Blijf je je nieuwsberichten via Twitter zenden of richt je een eigen Mastodon-server in?
Dit zijn allemaal vragen om je als team Communicatie heel snel over te buigen en in 2023 positie in te kiezen.
4. Toepasbaarheid van AI voor beeld en tekst
Mag je een afbeelding genereren met Dall-E als alternatief voor een stockfoto? Vind je het gewenst dat teksten gegenereerd gaan worden met behulp van chatGTP?
Geen idee waar dit over gaat? Dan wordt het snel tijd om je in te lezen, bijvoorbeeld met dit interview van Erik Hartman met chatGTP of lees dit dossier van Jarno Duursma over synthetische media. Want het automatisch genereren van tekst en beeld met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) is geen toekomstmuziek meer, maar gebeurt vandaag. Wacht je als team Communicatie af wat dat gaat betekenen of ga je de organisatie actief hierover informeren en adviseren?
5. Aandacht voor sociale (on)veiligheid
Man, o, man, wat was 2022 ook een heftig jaar als het gaat om sociale veiligheid van mensen. De shit die bovenkwam bij The Voice en De Wereld Draait Door. Het institutioneel racisme bij De Belastingdienst en het ministerie van Buitenlandse Zaken. De gang van zaken rond het vertrek van Arib uit de Tweede Kamer. De toenemende bedreigingen van politici, wetenschappers en journalisten en dan in het bijzonder nog de vrouwelijke. En dat we allemaal weten dat dit maar topjes zijn van nog heel veel ijsbergen.
Laat je als team Communicatie niet voor het karretje spannen van het ‘communicatie-dingetje-campagne-karretje’. We kunnen één keer per jaar de regenboogvlag hijsen en aandacht besteden Orange the World. Maar er verandert pas echt iets als de mensen die bij een organisatie werken een betere afspiegeling zijn van onze superdiverse samenleving. En als de formele en informele leiders van dit moment gewenst gedrag zelf laten zien en zo hun collega’s stimuleren en inspireren om hun werk anders te doen.
En ja, dat betekent ook iets voor team Communicatie als het gaat om leiderschap in communicatie. Inclusief communiceren gaat niet alleen over digitale toegankelijkheid of begrijpelijke taal. Communicatieprofessionals kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van stereotypen, vooroordelen en discriminatie. Lees daarover bijvoorbeeld deze zes dingen die je wel en niet moet doen van het Kennisplatform Inclusieve Samenleving.
6. Toegankelijkheid en begrijpelijkheid als standaard
Mede door corona is er gelukkig meer aandacht gekomen voor begrijpelijke communicatie, zowel in tekst als beeld én in verschillende talen. En toch zien we dat vaak nog als extra inspanning voor mensen die laag geletterd zijn, minder digitale vaardigheden hebben of ‘moeilijk bereikbaar’ zijn.
Hoe mooi zou het zijn als we begrijpelijke communicatie eindelijk als standaard gaan zien? En hoe logisch ook? Want hoezo produceert de overheid zoveel informatie die voor een heel groot deel van de samenleving niet te snappen is? Wat vooral een probleem is als je de overheid het hardst nodig hebt? Ongeacht je leesvaardigheid, digitale vaardigheid of de stress die je door wat dan ook voor omstandigheden ervaart? Het blijkt ook keer op keer uit onderzoeken dat mensen vooral behoefte hebben aan een begrijpelijke en eenvoudige overheid. Lees bijvoorbeeld het derde onderzoek naar hoe mensen de kwaliteit van de overheidsdienstverlening ervaren.
Aan begrijpelijkheid gaat toegankelijkheid vooraf. Het blijft worstelen met de digitale toegankelijkheid. De wettelijke verplichting vanaf 2018 heeft wel iets geholpen, maar nog steeds niet genoeg. Daarom komt er nu meer ondersteuning en een dashboard. De uitdaging is de focus breder te maken dan alleen digitale toegankelijkheid. Want hoe zit het bijvoorbeeld met de toegankelijkheid van bijeenkomsten voor inwoners of de leesbaarheid van een folder voor mensen die kleurenblind zijn? Kortom: dit onderwerp blijft onverminderd op de agenda staan voor team Communicatie.
Ik ben benieuwd: herken jij deze trends? En welke zou je nog willen toevoegen? Ik ben benieuwd!
Hartelijke groeten,
Renata
De communicatieve organisatie is een sprookje ...
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Er was eens een team Communicatie dat de organisatie communicatiever wilde maken. Ze zorgden voor een toolkit op het Intranet, vonden enthousiaste taalambassadeurs en verzorgden een serie trainingen over factor C. Deze cadeautjes werden dankbaar aangenomen door de organisatie. Maar … werd de organisatie hierdoor écht communicatief? Of bleven ze net zo'n groot beroep doen op het team Communicatie als daarvoor?
Het antwoord laat zich raden … de communicatieve organisatie is een beetje een sprookje. En dat komt omdat we eigenlijk nooit met elkaar bespreken wat dat nou precies is. Het klinkt als iets waar je niet tegen kunt zijn. Want wie wil dat nou niet: een organisatie die goed communiceert? Maar ja, we weten ook dat niet iedereen in de organisatie even goed kán communiceren. En ergens vinden we Communicatie ook een vak. Dus wat verwachten we dan van alle collega’s? En wat van team Communicatie?
En dan die arme collega’s. Die moeten niet alleen communicatief zijn, maar ook politiek-bestuurlijk gevoelig en omgevingssensitief, verbindend en participatief, werken volgens de bedoeling met de nodige empathie, creatief genoeg voor maatwerk, ondertussen wel heel resultaatgericht en ook nog een beetje innovatief als het kan. De gemiddelde organisatie vraagt nogal wat van medewerkers als je de organisatievisies erop naleest.
Als binnen jouw team wordt gesproken over ‘de communicatieve organisatie’ dan wil ik je een paar vragen ter overweging meegeven:
Van wie moet de organisatie communicatiever worden? Spoiler: als dit alleen een ambitie van team Communicatie is, dan loopt het sprookje niet gelukkig af, want dan wordt er door niemand op gestuurd.
Waarom moet de organisatie communicatiever worden? Welk probleem los je daar (precies) mee op?
Wat versta je onder een communicatieve organisatie? Maak expliciet wat je verstaat onder communicatie als vaardigheid voor alle medewerkers. Bespreek met directie en MT hoe zij hier tegenaan kijken. Hoe kunnen zij hun medewerkers helpen om deze vaardigheid (beter) te gaan beheersen? Krijgen zij opleiding en ondersteuning aangeboden? Wordt communicatieve vaardigheid een criterium bij aanname van nieuw personeel? En onderdeel van functionerings- en beoordelingsgesprekken?
Wat wordt van team Communicatie precies verwacht als bijdrage aan de communicatieve organisatie? En hoeveel tijd reserveer je daarvoor structureel (voor wie het Tijdsmodel kent van Communiceren met focus: de Vaste Tijd)? Kun je die tijd eigenlijk wel vrijmaken binnen de bestaande formatie? Zo ja, welke andere structurele taken moeten daarvoor wijken? Of moet er capaciteit bij? Als de organisatie die capaciteit niet wil vrijmaken, hoe belangrijk is ‘de communicatieve organisatie’ dan?
Zijn je communicatiewaarden duidelijk, dus weet je ook hoe je kunt meten of de organisatie voldoende communicatief vaardig is? Bijvoorbeeld: je wilt als organisatie ‘begrijpelijk’ communiceren. Dat betekent dat je van medewerkers als communicatievaardigheid vraagt om begrijpelijke informatie (intern en extern) te produceren. Als uit omgevingsanalyse of onderzoek blijkt dat inwoners de communicatie niet begrijpen, dan moeten directie en MT daarop bijsturen bij de betreffende afdeling.
En begrijp me goed: ik vind het geen onzin om te werken aan een communicatieve organisatie. Want communicatief vaardige medewerkers zijn essentieel voor het goed kunnen functioneren van de overheid en daarmee voor de betrouwbaarheid. Maar het werken aan ‘de communicatieve organisatie’ als doel op zich is gewoon niet zo kansrijk. Het is als ambitie meestal te groot en te ongericht. Zeker als deze ambitie niet wordt gesteund door concreet organisatie- en personeelsbeleid met bijbehorend leiderschap.
Ik ben benieuwd of je dit herkent of niet. Als jouw team wél successen heeft geboekt met het communicatiever maken van de organisatie, dan hoor ik graag je voorbeeld en wat de succesfactor is.
Hartelijke groeten,
Renata
We moeten wat minder moeilijk doen over strategie
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Regelmatig gaat het gesprek met teams Communicatie over de rol(en). Binnen Communiceren met focus onderscheiden we er zes:
Strateeg
Observator
Realisator
Coach
Bruggenbouwer
Coördinator
Deze rollen zijn beschreven door Eric Goubin en wij vinden ze lekker concreet en praktisch. Idealiter vervult het team Communicatie al deze rollen, maar de accenten kunnen flink verschillen. Het helpt enorm om als team in kaart te brengen welke rol(len) je nu vooral hebt, welke van je worden verwacht en welke je (meer) zou moeten ontwikkelen. Zo zien we dat het bestuur vaak vraagt om de rol van Strateeg en de organisatie om die van Realisator. De rol van Observator is meestal onderbelicht en onderontwikkeld, terwijl die juist het hardste nodig is om inwoners een volwaardige positie in het krachtenveld te geven. Het expliciet maken van de rollen helpt om de wederzijdse verwachtingen helder te krijgen en daarover het goede gesprek te voeren.
Het helpt ook om als individuele professional na te denken vanuit welke rol je een opdracht aanneemt. Want als je ‘van Communicatie’ bent, dan ben je ‘van alles’. Dat leidt vaak tot frustraties en teleurstellingen. Dat is ook niet zo gek, want je hebt de verwachtingen niet naar elkaar uitgesproken. Het is namelijk nogal een verschil of je als Strateeg, Observator of Realisator aan tafel zit. Als Strateeg stel je vaak lastige vragen, omdat je op zoek bent naar de communicatie-opgave. Als Observator stuur je op basis van het omgevingsbeeld. En als Realisator produceer je communicatiemiddelen.
Als we dit model bespreken tijdens sessies met teams gebeurt het regelmatig dat communicatieprofessionals aangeven dat ze de rol van strateeg niet kunnen pakken, omdat ze geen strateeg of senior adviseur zijn. Tegelijkertijd herkende laatst een communicatieprofessional zich direct als ‘degene die altijd de lastige vragen stelt’.
Er heerst een bepaald beeld over strategie: als iets dat ingewikkeld en moeilijk is. Maar dat is het helemaal niet! Strategie is niets anders dan bedenken ‘hoe je van A naar B’ gaat. Dat betekent dat iedereen daarover kan meedenken! Een rol is namelijk niet hetzelfde als een functie. Dus ook bijvoorbeeld als contentspecialist kun je telkens de strategische vraag stellen: waar willen we naar toe (wat is B?) en hoe helpt wat ik doe of wat jij van me vraagt daarbij? Als je de rol van strateeg goed beheerst, dan weet je ook veel beter wat je vanuit de andere rollen kan bijdragen. Ik denk dat het de ontwikkeling van ons vak enorm goed zou doen als iedereen de strateeg in zichzelf wat vaker wakker schudt.
Benieuwd wat jouw ervaring is en of binnen jouw team al bewust wordt nagedacht over rollen van Communicatie?
Hartelijke groeten,
Renata
Werken aan een vriendelijke overheid!
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Afgelopen vrijdag was ik op de jaarlijkse conferentie van Gebruiker Centraal. Dit jaar was het thema ‘Maak het bruikbaar’. De conferentie is voor mij een feest van herkenning. Niet alleen vanwege alle oude bekenden die ik tegenkom (dat was gezellig!). Maar vooral vanwege de passie (en frustraties) die we delen als het gaat om het creëren van een vriendelijke overheid.
Laten we werken aan een vriendelijke overheid
Vriendelijk is het woord dat we misschien veel vaker moeten gebruiken. In dat woord zit belangstelling. Geruststelling. Vertrouwen. Gevoel. En daar gaat het echt om. Ik was bij de sessie over het Meldpunt voor Onbegrijpelijke Zaken van Huh? Wat bedoelt u? Wat me trof was het voorbeeld dat Sjef Kuijsters gaf over de aanvraag voor de WMO. De aanloop daarheen met keukentafelgesprek wordt best positief ervaren, als een warm contact. Volgt er een afwijzing, dan is dat vaak een koude douche. Niet alleen vanwege de afwijzing op zich, maar ook vanwege de toon van de brief die dan wordt gestuurd. De oplossing? Mensen eerst even bellen en met ze doornemen wat de alternatieve mogelijkheden zijn. En de toon van de brief aanpassen … Dat doet een hoop goed!
De kracht van Elly
Ik was tijdens deze sessie trouwens ook ongelooflijk onder de indruk van Huh-supporter Elly. Ze durft te zeggen dat ze de communicatie van haar gemeente niet begrijpt. Daar is meer moed voor nodig dan ik me soms besef. Ze heeft ‘de muur om zich heen’ afgebroken en staat nu voor een groep onbekende mensen. Met haar scootmobiel gaat ze de stad in met een ‘Huh?’ vest achterop, waardoor ze met allerlei mensen onderweg aan de klets raakt over dit belangrijke onderwerp.
De 3 V’s: Vertrouwen, Vriendelijk en Volwassen
Afgelopen donderdag ging de Direct Duidelijk Tour over UX-writing, oftewel schrijven voor een gebruikerservaring. En dat is dus iets heel anders dan ‘een tekst herschrijven op B1-niveau’.
Deze aflevering komt binnenkort online op de terugkijkpagina. Daarin vertelden Wiep Hamstra en Theo van der Mark hoe zij de brief over belastingheffing aan alle inwoners van Drechtsteden (in totaal 7 gemeenten) opnieuw hebben ontworpen. Zij hebben daarbij als uitgangspunt de 3 V’s genomen: Vertrouwen, Volwassen en Vriendelijk. Wat mij betreft vervangen we het denken over ‘Schrijven op B1-niveau’ heel snel door deze 3 V’s. Want met het herschrijven van teksten kom je er (meestal) niet. Je moet echt in het hele proces duiken en kijken waar verbetering mogelijk is.
7 lessen uit de Direct Duidelijk Tour (om zelf mee aan de slag te gaan!)
Zelf gaf ik een workshop over de 7 lessen die ik leerde van de Direct Duidelijk Tour:
Moeilijke taal is niet normaal
Woorden raken mensen
Taal is het topje van de ijsberg
We willen het allemaal direct snappen
Niets over ons, zonder ons
Beeld is niet altijd beter
Direct duidelijk = schrijven op B1-niveau
Ik heb tijdens de workshop posters opgehangen met op elke poster één van deze lessen met een illustratie. Ik vroeg aan de deelnemers welke ze de belangrijkste vonden. In de groepjes die zich zo vormden gingen de deelnemers met elkaar in gesprek. Dit herhaalden we aan de hand van de vraag welke van de lessen ze het moeilijkste vonden.
Tot slot bedachten de deelnemers wat ze zelf kunnen doen. Dat leverde een mooi (en hoopvol) beeld op! Wil je dit ook een keer met je team of andere collega’s doen? Je kunt de posters downloaden via deze update op LinkedIn. Ik vind het leuk als je laat weten dat je ze hebt gebruikt en wat het gesprek opleverde. Je mag mij natuurlijk ook uitnodigen om dat gesprek te begeleiden ;-)
Hartelijke groeten,
Renata
Tips voor het maken van een managementrapportage van team Communicatie
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Steeds vaker hoor ik mezelf als antwoord op een vraag zeggen: “Daar kun je nu de managementrapportage voor gebruiken!”
Want … wat doe je bijvoorbeeld als:
Een crisis of issue onverwacht heel veel tijd in beslag neemt?
Voor management en bestuur onvoldoende zichtbaar is waar team Communicatie zich voor inzet?
Je tijd tekort komt om tegemoet te komen aan alle vragen voor advies en ondersteuning?
Tot mijn verbazing maken teams Communicatie bijna nooit een managementrapportage om inzicht in dit soort dingen te krijgen en de nodige besluitvorming te organiseren. Mijn advies is om dat drie tot vier keer per jaar wél te doen.
In de managementrapportage geef je inzicht in de tijdsbesteding van team Communicatie. Neem daarin de bijzonderheden op, bijvoorbeeld:
Hoeveel tijd is besteed aan issues en crises en is dat meer of minder dan normaal?
Welke communicatieprioriteiten lopen ‘op schema’ en welke niet?
Lopen er projecten die veel aandacht vragen? Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkeling van een kanaalstrategie of het doorontwikkelen van het intranet.
Was het team op normale sterkte – of was er (tijdelijk) minder capaciteit door vakantie, ziekte of andere oorzaken?
Als je aan bepaalde zaken meer tijd kwijt was dan ervoor was gereserveerd, zijn er dan zaken in de knel gekomen? Zo ja, welke? En komt daar een vraag uit voort aan bestuur en/of management? Bijvoorbeeld voor extra inhuur of het aanscherpen van de communicatieprioriteiten?
Maak van de managementrapportage geen lang verhaal, maar liever een korte en aansprekende presentatie. Zorg in ieder geval voor een ‘warme overdracht’. Je stuurt de rapportage dus niet ter kennisgeving, maar agendeert deze ter bespreking met bestuur en management. In de bespreking met het college ligt de focus vooral op de inhoud en de politieke besluitvorming. In de bespreking met het management kun je het accent meer leggen op eventuele organisatorische knelpunten en uitdagingen.
Ik ben benieuwd of jouw team al regelmatig een managementrapportage maakt? Wat zijn jouw ervaringen en tips? Goede voorbeelden zijn ook welkom!
Hartelijke groeten,
Renata
Het zijn weer 'De weken van ...', maar waarom doe je eigenlijk mee?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Het is weer een drukke week met onder andere de:
Nationale Klimaatweek (31 oktober t/m 6 november)
Week van gelijke kansen (van 1 t/m 7 november)
Week van de pleegzorg (van 2 t/m 9 november)
Week van de Mediawijsheid (4 t/m 11 november)
Dag van de Mantelzorg (10 november)
We komen de ‘Weken van …’ en de ‘Dagen van …’ altijd tegen als we met teams aan de slag gaan met ‘Communiceren met focus’. Vooral op het moment dat we de terugkerende gebeurtenissen bespreken.
Wij denken dan aan momenten zoals de intocht van Sinterklaas, de viering van Oud & Nieuw, de nieuwsjaarstoespraak van de burgemeester en het strooien van gladde wegen in de winter. Dat zijn van die momenten die elk jaar weer terugkeren en waar je altijd tijd aan kwijt bent vanuit team Communicatie. Van die momenten die bij elkaar opgeteld stiekem best veel tijd kosten.
Als we de terugkerende gebeurtenissen met een team in kaart gaan brengen, dan verschijnen steevast de ‘Weken van …’ en de ‘Dagen van …’. Maar waarom eigenlijk? Dan horen we argumenten als: ‘je moet toch inhaakmomenten gebruiken voor je contentplanning’, ‘er zit ambtelijk iemand op die het belangrijk vindt’ of ‘de wethouder vindt het belangrijk’.
Je kunt je afvragen of dit goede argumenten zijn. Zeker als je weet dat het gemiddelde team Communicatie (veel) tijd tekort komt. Dus als je de goede dingen wilt doen: zijn dit ze dan?
En draai het om: als je bezig bent met een communicatieprioriteit, dan kan het heel zinvol zijn om inhaakmomenten te benutten voor communicatie. Als het goed is kun je er dan ook concrete maatregelen of dienstverlening aan koppelen, waar inwoners en ondernemers echt iets aan hebben. Dan is ‘De week van …’ of ‘De dag van …’ geen loze kreet meer, maar een goed moment om dat onder de aandacht te brengen. Maar communiceer je niet omdat het ‘De week van …’ of ‘De dag van …’ is.
Ik ben benieuwd. Als jouw team hier eens kritisch naar kijkt, scheelt dat een hoop werk? Wordt de contentkalender dan akelig leeg? En is dat eng of juist fijn? Of stel ik het nu veel te zwart-wit? Ik hoor het graag!
Hartelijke groeten,
Renata
De burgemeester op TikTok ...?
It all begins with an idea.
Nogal wat gemeenten waar ik kom hebben een kinderburgemeester. Het idee is om op die manier kinderen en jongeren meer te betrekken bij de lokale democratie. Er is zelfs een Nederlands Genootschap van Kinderburgemeesters.
Ik zie teams Communicatie nogal worstelen met de kinderburgemeester. Het kost best wat tijd qua ondersteuning en publiciteit en de vraag is: wat levert het werkelijk op? Of is het alleen ‘leuk’ of ‘een moetje’? Op de website van het genootschap kon ik daar niets over vinden. Ik ben dus heel benieuwd naar ervaringen met de kinderburgemeester. En of er onderzoek wordt gedaan naar het effect daarvan?
Je kunt natuurlijk ook burgemeesters meer contact laten maken met kinderen. Charlie Aptroot, de burgemeester van Hoeksche Waard, beantwoordt bijvoorbeeld brieven van kinderen met een handgeschreven brief. En Jan Hamming, de burgemeester van Zaanstad, is sinds kort actief op TikTok. Dat doet hij overigens niet onverdienstelijk met inmiddels 1131 volgers. Onlangs vroeg hij TikTokkers om hem ‘les’ te geven in Tiktok (“allesbehalve een dansje”) en die video werd 15.500 keer bekeken. Nu beantwoordt hij vragen van TikTokkers.
Ik ben benieuwd naar jouw mening: is een kinderburgemeester een ‘must’ (en waarom dan)? Of is het slimmer om de burgemeester zelf meer contact met kinderen en jongeren te laten maken? Hoort zoiets bij team Communicatie thuis? En wat vind je van de burgemeester op TikTok?
Ik ben benieuwd!
Hartelijke groeten,
Renata
Een online burgerpanel - is dat nu een goed idee of niet?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Ik ben sinds jaar en dag lid van het online burgerpanel van mijn gemeente. En aan de ene kant ben ik enorm fan van zo'n instrument, want ik vind het goed als inwoners op regelmatige basis kunnen meepraten over beleid of dienstverlening. Aan de andere kant vind ik het vaak ontzettend stom, omdat de vragenlijsten vaak erg gesloten of sturend zijn en ik daar niet goed mijn echte mening of ideeën in kwijt kan. Dat maakt me ook echt ongerust, want hoe betrouwbaar zijn de resultaten van het panel dan? En hoe zwaar wegen die in vervolgens in de ontwikkeling van beleid of dienstverlening?
Deze week kwam het in een gesprek met een team Communicatie weer aan de orde. Is zo'n online burgerpanel nu wel of niet een goed idee? Samen met collega Aart Paardekooper zette ik daarom een paar overwegingen op een rijtje:
Praten mét mensen is beter dan alleen praten óver mensen
De naam van de website over het VN Verdrag Handicap is ‘Niets over ons, zonder ons’. De subtitel zegt: het verdrag uitvoeren kan niet zonder de mensen over wie het gaat. Geldt dat niet voor al het beleid van de overheid? Hoe vaak wordt er niet gepraat óver inwoners, maar niet mét ze? Vanuit dit oogpunt kunnen we het alleen maar toejuichen als een overheidsorganisatie dat wél wil doen.
Aan een online burgerpanel doen vooral overheidsbetrokkenen mee
Alleen … is een online burgerpanel daarvoor het juiste instrument? Je moet je bewust zijn dat de bevolking bestaat uit een relatief klein percentage overheidsbetrokkenen aan de ene kant en overheidsafzijdigen aan de andere kant. En daartussen zit het stille midden. Uit onze ervaring blijkt dat vooral overheidsbetrokkenen zich aanmelden voor een online burgerpanel. Zij hebben een bovengemiddelde interesse in overheid en politiek. Daar moet je je wel van bewust zijn in de analyse en de duiding. Sowieso doe je er goed aan de respondenten te wegen, zodat je in het onderzoek een (meer) representatieve afspiegeling van de bevolking krijgt.
Weten wat het stille midden denkt? Zet ook andere instrumenten in!
Wil je weten hoe het stille midden ergens over denkt? Dan is de inzet van het online burgerpanel alleen niet voldoende. Ons advies is dan een vragenlijst breed uit te zetten. Dat kan online (gericht) via advertenties op bijvoorbeeld Facebook en Instagram. Maar zorg ook voor verspreiding in print via de lokale krant en/of de gemeentebalie. Je kunt natuurlijk ook met een team op pad gaan en mensen op straat vragen de vragenlijst in te vullen.
Een goede vragenlijst is de sleutel tot succes
Als je wilt dat zoveel mogelijk mensen meedoen aan een onderzoek, dan zijn de vragen die je stelt cruciaal. Sluiten die aan bij het perspectief van inwoners? En kunnen ze de vragen begrijpen? Het lijken open deuren, maar hoe vaak zien we geen jargon in vragenlijsten? Of formuleringen die alleen worden begrepen door theoretisch opgeleide mensen?
Je moet dus op eenvoud letten, maar ook op de verhaallijn. Begin je met een vraag die iemand meteen raakt? Waardoor die persoon gemotiveerd is de vragenlijst helemaal in te vullen? Volgen de vragen logisch op elkaar? En kan de respondent ook voldoende kwijt in de antwoorden? We adviseren ook niet voor niks om vaker open vragen te stellen. Dat is meer werk om te analyseren, maar levert gegarandeerd een schat aan informatie op!
Wil je meer weten over het maken van een goede vragenlijst? Aart geeft op 20 oktober en 1 november een gratis webinar.
Betrek mensen niet eenmalig, maar vorm een community
Dan hebben er honderden mensen meegedaan met je onderzoek … en dan? Dit is de grootste gemiste kans die we zien. Deze mensen voelen zich immers betrokken bij het onderwerp dat je onderzoekt. Dit geeft je dus de kans een relatie met hen op te bouwen! Doe dat op zijn minst door de resultaten actief aan hen terug te koppelen. En later te laten zien hoe die invloed hebben gehad op de ontwikkeling van het beleid of de dienstverlening. Maar misschien gaat er nog wel veel meer gebeuren rond dit onderwerp? Zoals een informatieavond, een ontwerpatelier, een bespreking in de gemeenteraad of een verdiepend onderzoek. Waarom zou je hen ook niet daarbij betrekken? Of misschien komen er wel interessante initiatieven uit deze groep van betrokkenen?
Kortom: we vinden een online burgerpanel dus helemaal geen slecht idee, maar zorg voor een goed ontwerp van de vragenlijst en zet andere of aanvullende instrumenten in als je het stille midden wilt peilen.
Hartelijke groeten,
Renata
De Troonrede is te moeilijk en dat is wel degelijk een probleem
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Deze week kopte Nu.nl:
“Troonrede is voor helft van Nederlanders te lastig, maar dat is niet per se erg.”
Ik viel van mijn stoel. Want ik vind dat wel erg. Eens per jaar staat de schijnwerper vol op de plannen van het kabinet. Plannen die iedereen in Nederland raken. Zeker nu in crisistijd. Iedereen heeft het recht om te weten wat die plannen zijn. Ook als je niet al die beleidsbabbel begrijpt.
En gebabbel is het. Want gelukkig maakte Nu.nl ook een eenvoudige versie van de Troonrede. Het resultaat is 600 woorden korter, vertelt Kim Einder op LinkedIn: “Die 600 woorden minder in de troonrede zijn niet specifiek ergens geschrapt, we hebben niks bewust weggelaten en ‘inkorten’ was ook helemaal geen doel op zich (dan zouden we wel een samenvatting hebben gemaakt). Maar die 600 woorden minder bleek simpelweg toen we aan het eind het aantal woorden controleerden….”
Overigens deed ook rijksoverheid.nl een poging om de belangrijkste plannen van Prinsjesdag in eenvoudige taal te vertellen. Deze versie is dan wel weer héél erg kort …
De vraag is: waarom maken we de Troonrede niet direct duidelijk? Waarom is dat niet de standaard?
Een eenvoudige versie lijkt nu een extraatje, een gunst. Een welwillende knieval voor ‘mensen die het niet begrijpen’. Hoogleraar Leo Lentz zegt op Nu.nl: “Ze hoeven niet alles te begrijpen, als ze de toon maar snappen.” Roos de Bruyn van Genootschap Onze Taal maakt het helemaal bont: “Genoeg mensen die denken: ik zie de koning, de koets, de mooie jurk van Máxima… en dan spreekt de koning me ook nog eens in prachtige taal toe.”
Ik hoop echt dat de citaten van deze ‘deskundigen’ uit hun verband zijn getrokken, want ik werd er echt heel boos van. Gelukkig was er nog Henk Pander Maat, die wél kritisch is en in het artikel zegt:
“Als je dichter bij mensen wilt komen, zul je dichter bij de taal van mensen moeten komen.”
En zo is het.
In januari riep ik dat dit voor mij het jaar van ‘Stop met de #beleidsbabbel’, zou worden. Ik was het bijna vergeten. Het staat nu weer helder op mijn netvlies. Bij jou ook?
Hartelijke groeten,
Renata
Is team Communicatie verantwoordelijk voor digitale toegankelijkheid?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
De verantwoordelijkheid voor digitale toegankelijkheid blijft de gemoederen bezig houden binnen teams Communicatie. De collega’s die zich bezighouden met online spannen zich tot het uiterste in om te voldoen aan de wettelijke verplichting. Dat valt niet mee, zeker niet als er allerlei content wordt aangeleverd die niet aan de eisen voldoet. Dat gebeurt niet alleen door externen en collega’s vanuit de vakafdelingen, maar ook door de eigen collega’s van Communicatie. Het leidt soms tot verhitte discussies, zeker als dat ene ontoegankelijke document toch écht direct op de website moet of die niet ondertitelde video nú op Facebook moet.
Soms lijkt het streven naar digitale toegankelijkheid op het trekken aan een dood paard, omdat ‘niemand in de organisatie’ op de hoogte is van de eisen of zich daar aan houdt. Als er dan ook nog eens websites en apps worden gelanceerd buiten Communicatie om die niet toegankelijk zijn, dan is de frustratie compleet.
Ziehier het niet zo rooskleurige beeld dat ik aantref bij het gemiddelde team Communicatie (ik hoop dat het in jouw organisatie beter gaat, trouwens!).
Maar hoe zit het nou met die verantwoordelijkheid?
Die vraag is op zich eenvoudig te beantwoorden, als je de verschillende verantwoordelijkheden goed uit elkaar houdt. En als je je bewust bent welke aap je als team Communicatie op je schouder neemt - en of die daar wel hoort? Deze drie vragen helpen je om dat te bepalen:
Ben je eigenaar van het online kanaal (een website, een app, social media of het Intranet)? Zo ja: dan ben je verantwoordelijk voor de digitale toegankelijkheid van het kanaal.
Ben je de producent of leverancier van content voor een online kanaal? Zo ja: dan ben je verantwoordelijk voor de digitale toegankelijkheid daarvan.
Ben je de beheerder van digitale toegankelijkheid als wettelijk verplichte organisatiestandaard? Zo ja: dan ben je aanspreekbaar op de digitale toegankelijkheid van alle online kanalen en content die door de organisatie wordt aangeschaft, geproduceerd en gepubliceerd.
Het is dus simpel: als team Communicatie ben je verantwoordelijk voor de digitale toegankelijkheid van de online kanalen waarvan je eigenaar bent en voor de digitale toegankelijkheid van de content die je daarvoor produceert of laat produceren.
En nu komt het: veel teams Communicatie voelen zich daarnaast verantwoordelijk voor alle niet-toegankelijke kanalen en content die worden geproduceerd en gepubliceerd. Wordt er door collega’s of externen ontoegankelijke content aangeleverd voor de website of social media? Lanceert een projectorganisatie een website of een app die niet voldoet? Communicatie gaat ervoor liggen (of probeert dat in ieder geval) …
Ben je de beheerder van de standaard?
Loffelijk, maar niet altijd juist. Dat kun je namelijk alleen doen als je formeel de rol hebt om digitale toegankelijkheid als wettelijk verplichte organisatiestandaard te beheren. Deze rol noemen we compliance. Sommige afdelingen hebben dat belegd bij een specifieke afdeling of functionaris - en dan is Juridische Zaken een goede kandidaat.
Stel dat deze verantwoordelijkheid specifiek voor digitale toegankelijkheid wél bij team Communicatie wordt belegd, dan hoort daar ook de nodige zeggenschap met bijbehorende capaciteit en budget bij. Je hebt dan ook de plicht de verantwoordelijke bestuurder te informeren over de naleving van de standaard en die kan van de organisatie vragen om actie te ondernemen. De rol van beheerder is precies wat volgens mij nergens goed is geregeld (als dat in jouw organisatie wel zo is, dan hoor ik het graag!).
Kortom: stop met (onderling) het conflict aangaan, zoek samen uit wie de beheerder van de standaard zou moeten zijn en regel dat formeel met directie en de verantwoordelijke bestuurder. Wordt het niet geregeld? Dan is team Communicatie dat in ieder geval niet … Scheelt weer een hoop werk en frustratie ;-)
Wil je meer weten over digitale toegankelijkheid? Eerder dit jaar publiceerde ik een special van deze nieuwsbrief, met daarin onder andere aandacht voor de stand van zaken, wetgeving, feiten en cijfers en de organisatie van digitale toegankelijkheid.
Hartelijke groeten,
Renata
Dit is niet de tijd om te communiceren over ditjes en datjes ...!
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Voor mij staat het als een paal boven water dat professionele Communicatie moet bijdragen aan het realiseren van maatschappelijke opgaven. De beperkte capaciteit van team Communicatie slim inzetten op waar je de meeste toegevoegde waarde kunt bieden. En we hebben nogal wat dringende maatschappelijke opgaven op ons bordje. Iedereen gaat de gevolgen van diverse crises steeds meer merken in het dagelijks leven. En de mensen die al in een kwetsbare situatie zitten het meest.
En nee, dat kun je met Communicatie niet allemaal oplossen. Gebrek aan politiek leiderschap en slecht beleid kunnen we niet repareren. Maar er is iets dat we wél kunnen doen: namelijk keer op keer in de organisatie agenderen wat er speelt in de samenleving. Ons oor te luisteren leggen en duiden wat gevolgen van beleidskeuzes zijn. Horen wat de problemen van alledag zijn en kijken of we mensen goed informeren over de regelingen en oplossingen die er wél zijn. Want als mensen zich niet gehoord en geholpen voelen door de overheid, dan ligt het wantrouwen op de loer.
En dat luisteren? Daar schort het echt aan. We roepen in het vakgebied al zo lang dat we van ‘de verbinding’ zijn en ‘buiten naar binnen halen’. In de praktijk is daar nauwelijks tijd voor. Geen tijd voor omgevingsanalyse en geen tijd voor onderzoek. Want aan teams Communicatie wordt vanuit organisatie en bestuur continu gevraagd om over rijp en groen te communiceren, over ditjes en datjes. En daar moeten we echt mee stoppen. Gaan we echt communicatietijd besteden aan een persbericht over het bezoek van een bestuurder aan een andere bestuurder als kinderen met honger naar school gaan?
Er waren twee momenten deze week die mij hier extra op ‘aan’ hebben gezet. De eerste waren de verhalen van de communicatieadviseurs die een avond voor inwoners begeleidden over de opvang van asielzoekers in hun gemeente. De emoties, bezorgdheid en vragen van die avond: dát is waar het om gaat. Zorgen van inwoners over hoe ze zelf hun hoofd boven water moeten houden, of er nog wel woonruimte voor hen zelf is, in hoeverre ze zich wel of niet veilig voelen in hun eigen buurt en of de overheid ook nog voor hén zorgt. En tegelijkertijd de medemenselijkheid en de bereidheid om andere mensen in nood te helpen. Ik heb eindeloos respect voor de ambtenaren die zo'n zwaar proces goed weten te begeleiden. Zeker als je weet dat dit vaak in korte tijd met veel kunst- en vliegwerk en buiten kantooruren moet worden gedaan. Het is belangrijk om die ervaringen niet alleen te beleven op het moment van die bijeenkomst, maar oog te hebben voor alles wat in aanloop daar naartoe en onder de oppervlakte speelt. Hoe pak je dat als team Communicatie aan?
Het tweede moment was een gesprek dat ik met Eric de Haan (auteur van het boek ‘Luisteren is goud’) had als voorbereiding op de eerste aflevering van de Direct Duidelijk Tour van dit seizoen. Die staat geheel in het teken van luisteren. Hij zei terloops in dat gesprek: “Als je wilt luisteren, moet je ook stil kunnen zijn. Kan de overheid dat?” BAM! Die is raak … Als we maar zenden, zenden en zenden, hoe kunnen we dan ooit luisteren? Voor luisteren moeten we echt tijd gaan maken.
Wie durft het aan? Zullen we eens voorzichtig beginnen met het reserveren van 25% van onze tijd? Om zonder agenda en in stilte te luisteren naar wat er speelt bij inwoners rond de grote maatschappelijke opgaven die spelen? Zodat we niet alleen beter gaan communiceren, maar organisatie en bestuur ook helpen beter beleid te maken en betere beslissingen te nemen? En als je dan de ‘ja, maar …’ voelt opkomen - wat is er belangrijker dan dat luisteren? Is dat écht belangrijker? Ik ben benieuwd …
Hartelijke groeten,
Renata
Waarom hebben mensen een hekel aan de politiek?
It all begins with an idea.
Deze week kwam de nieuwe editie van het Continue Onderzoek Burgerperspectieven (COB) van het SCP uit. Daaruit blijkt dat ongeveer de helft van de Nederlanders geen of weinig vertrouwen heeft in de politiek. Waar het vertrouwen bij de start van een nieuw kabinet normaal opveert, is dat nu niet het geval.
Wat zeggen mensen zelf over hun politiek onbehagen?
In dit verband is het interessant het promotie-onderzoek van Roy Kemmers te lezen. Hij zegt daarover in een interview met Erasmus Magazine:
“Er wordt vaak gepraat over meer of minder wantrouwen in de politiek en hoe dat komt. Maar dat zijn kwantitatieve discussies waar ik me niet heel erg in thuis voel, want het zegt helemaal niets over het karakter van het onbehagen. Ik ben benieuwd naar wat het betekent voor de mensen zelf. Die blik van onderaf ontbreekt vaak in analyses.”
Uit de analyse van 120 ingezonden brieven in de Telegraaf kwamen drie typen beschuldigingen naar voren als het gaat om politiek onbehagen:
de incompetente staat (de staat heeft nagelaten haar taken uit te voeren)
de vervreemde staat (wereldvreemde staat die goedwillende burgers en ondernemers in de weg zit en verkeerde prioriteiten stelt)
de corrupte staat (een immorele staat waarbij een corrupte elite de touwtjes in handen heeft)
Uit de diepte-interviews werd duidelijk hoe de kiezers zich afkeerden van de gevestigde politiek, en daarin zag de promovendus een duidelijk patroon. Deze fases noemde hij introductie (een boodschap die zich keert tegen de gevestigde orde), validatie (de zoektocht naar gelijkgestemden, bijvoorbeeld via een YouTube-kanaal) en consolidatie, waarbij iemand zijn leven inricht volgens nieuwe denkbeelden.
Kemmers keek ook naar de machtsoriëntatie die mensen hebben. Enerzijds zijn er mensen die het idee hebben dat de macht in ‘Den Haag’ ligt en dat de besluiten met democratische meerderheid door regering en parlement worden genomen. Zo’n positie noemt hij een transparante machtsoriëntatie. Anderzijds zijn er mensen die zeggen dat de macht juist niet in ‘Den Haag’ ligt, maar in handen is van de markt, multinationals, of een machtselite. Dat noem hij een ondoorzichtige machtsoriëntatie. Deze context is belangrijk om naar te kijken in een tijd dat het vertrouwen in instituties afneemt en deze ook steeds meer ter discussie worden gesteld.
Meer lees je in het proefschrift van Roy Kemmers: "Us know who is to blame”: Understanding popular political discontents in the Netherlands - juni 2022 (Nederlandse samenvatting vanaf pagina 157).
Wat is nu de les voor communicatieprofessionals?
Het vertrouwen in de overheid herstellen staat eigenlijk in alle overheidsorganisaties hoog op de agenda. Ik hoor ook communicatieteams die zich afvragen wat zij daar aan kunnen bijdragen. Sommige hoor ik zelfs (al is het nog wat voorzichtig) stellen dat dit voor hen prioriteit zou moeten zijn. Tegelijkertijd is dit een thema dat zo veelomvattend is, dat je je kunt afvragen waar je dan moet beginnen en welke rol communicatie daarbij speelt.
Kemmers geeft daarover een belangrijke boodschap mee in de conclusies van zijn promotieonderzoek:
“[…] Daarnaast is het belangrijk stil te staan bij informatievoorziening als vaak gehoord beleidsinstrument als ‘remedie’ voor politiek onbehagen. Allereerst ligt hieraan de aanname ten grondslag dat de zorgen of het wantrouwen van burgers in de politiek onterecht is, met andere woorden, dat het publiek het niet juist begrijpt. Wat deze benadering echter miskent is het sociologische inzicht dat dezelfde informatie op verschillende manieren zal worden geïnterpreteerd door verschillende groepen burgers.
Burgers die beweren dat de staat zich heeft vervreemd van normale mensen, corrupt is, zich helemaal hebben afgekeerd van gevestigde politiek, of een ondoorzichtige machtsoriëntatie hebben, zullen immers niet geneigd zijn na een informatiecampagne van de overheid hun opvattingen ten gunste van die overheid bij te stellen. De bron van die informatie werd ten slotte al als besmet beschouwd. Daarnaast zijn de opvattingen van die burgers gebaseerd op een langdurig proces waarin zij zich op basis van hun zelf verkregen kennis en opgedane ervaringen hebben afgekeerd van gevestigde politiek. Deze blinde vlekken suggereren dat informatievoorziening wellicht meer schade toebrengt dan het oplost.”
Kemmers stelt dat het meer voor de hand ligt om ambtenaren en beleidsmakers sensitiviteitstrainingen te geven dan om voorlichting te geven.
Ik moet dan ook weer denken aan de boodschap die Betteke van Ruler al jaren geleden aan ons meegaf: we moeten van 90% zenden naar 80% luisteren. Ik merk dagelijks in de praktijk hoe moeilijk het is om deze omslag te maken. Maar ook dit onderzoek spoort mij weer aan daar vooral aan te blijven werken!
Ik ben benieuwd: gaat er bij jou iets ‘aan’ als je dit onderzoek leest?
Hartelijke groeten,
Renata
Interessant onderzoek naar inclusiviteit van publiekscommunicatie
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Het Verwey-Jonker Instituut onderzocht hoe inclusief de publiekscommunicatie van de gemeente Arnhem is. Binnen het onderzoek is vooral gelet op inclusiviteit ten opzichte van Arnhemmers met een migratieachtergrond, Arnhemmers met een LHBTQI+ identiteit en Arnhemmers met een beperking. De aanpak en resultaten van het onderzoek zijn wat mij betreft interessant voor iedere overheidsorganisatie!
Definitie van inclusieve communicatie
Zelf beschrijf ik inclusieve communicatie als: toegankelijk, begrijpelijk en rekening houdend met de (super)diversiteit van de samenleving.
De onderzoekers van het Verwey-Jonker Instituut hebben op basis van literatuurstudie een meer gedetailleerde definitie ontwikkeld:
In inclusieve communicatie wordt het belang van woorden en beelden gewaardeerd en wordt kritisch gekeken naar de impact die ze hebben.
Inclusieve communicatie is vrij van taal en beelden die stereotypen, vooroordelen, normativiteit of discriminatie creëert of in stand houdt.
Door taal en beelden inclusief te maken door middel van aandacht voor toegankelijkheid, diversiteit en representatie, bewust woord- en terminologiegebruik, contra-stereotypen en expliciete aandacht voor inclusie en anti-discriminatie wordt de ontvanger vanuit erkenning, gelijkwaardigheid en respect betrokken.
Het mooie van deze definitie is dat je op basis daarvan communicatie wat preciezer kunt beoordelen op diverse aspecten van inclusiviteit. Zo is in het onderzoek naar de publiekscommunicatie van de gemeente Arnhem specifiek gekeken naar diversiteit en representatie, woord- en terminologiegebruik, stereotypering en expliciete aandacht voor inclusie en anti-discriminatie.
Resultaten van het onderzoek
Uit het onderzoek blijkt dat er in een deel van het communicatiemateriaal van de gemeente Arnhem al aandacht is voor inclusie, specifiek rakend aan diversiteit en representatie, woord- en terminologiegebruik en de dimensie stereotypering.
Dat gebeurt echter nog niet consequent en niet altijd op een inclusieve manier. Ook kwam naar voren dat er in de communicatie vrijwel geen expliciete aandacht is voor inclusie en anti-discriminatie. Bij representatie van mensen uit verschillende sociale groepen in woord en beeld is het niet alleen belangrijk dát verschillende mensen gerepresenteerd worden, maar moet ook nagedacht worden over hoe dit gedaan wordt.
Uit de materiaalanalyse bleek bijvoorbeeld dat mensen uit bepaalde sociale groepen bijna uitsluitend te zien zijn bij onderwerpen waar zij vanwege hun achtergrond, kenmerken of behoeften specifiek mee te maken hebben. Dit geldt met name voor mensen met een beperking en mensen uit de LHBTQI+ gemeenschap.
Aanbevelingen voor de praktijk
De onderzoekers geven de volgende suggesties en aanbevelingen op het niveau van actie en uitvoering:
Houd alle materiaal tegen het licht van diversiteit en representatie.
Ga actief op zoek naar andere perspectieven, verhalen en beelden.
Houd alle materiaal tegen het licht van stereotypering.
Zet in op contra-stereotypering.
Laat diversiteit op een intersectionele manier zien in communicatiemateriaal (in dit artikel van OneWorld lees je meer over intersectionaliteit).
Bekijk verschillende materialen over een onderwerp of van een campagne ook in samenhang.
Gebruik onzijdig taalgebruik.
Zorg ervoor dat álle activiteiten en faciliteiten die georganiseerd worden door de gemeente of waarbij de gemeente betrokken is expliciet welkom, toegankelijkheid en niet-discriminatie communiceren richting álle Arnhemmers.
Zorg, in afstemming met andere programma’s en afdelingen, dat communicatie voor alle Arnhemmers toegankelijk en verwelkomend is.
Wees open over het (zoek- en ontwikkel)proces rondom dit onderwerp.
Je vindt het gehele rapport op de website van het Verwey-Jonker Instituut.
Ik vind het ontzettend goed dat de gemeente Arnhem dit onderzoek heeft laten doen. Het lijkt me best spannend om jezelf als organisatie zo'n spiegel voor te houden. Eerder onderzocht de gemeente Rotterdam al de inclusiviteit van de publiekscommunicatie (lees daarover ook dit interview met Ron de Koning).
Staat dit onderwerp bij jullie op de agenda?
Ik ben natuurlijk benieuwd of dit onderwerp in jullie organisatie op de agenda staat? Overwegen jullie een keer zo'n onderzoek te laten doen? Of kun je al aan de slag met de aanbevelingen uit dit onderzoek? Ik hoor het graag van je!
Hartelijke groeten,
Renata
Serie zomerspecials over Communiceren met focus
It all begins with an idea.
In deze serie nieuwsbrieven vertelt Renata meer over de achtergrond van Communiceren met focus. Smaakt dat naar meer? Bestel dan het boek, waarin we de methodiek stap voor stap uitleggen en veel tips en voorbeelden uit de praktijk geven. Wil je met je team met focus aan de slag? Neem dan gerust contact op.
Inhoud zomerspecials
Teams Communicatie hebben te weinig tijd - hoe komt dat?
Wat heb je wel én niet aan een visie op communicatie?
Organisatie en bestuur vinden alles belangrijk - hoe ga je daar mee om?
Zelf het stuur pakken in plaats van afwachten wat er op je afkomt.
Het belang van omgevingsanalyse en onderzoek.
Stevig adviseren met behulp van de 4A’s: van Ambitie naar Acties en via Analyse naar Advies.
Waarom organisaties zo slecht luisteren - en wat je er aan kunt doen!
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Deze week attendeerde luisterexpert Corine Jansen mij op een onderzoek van Jim Macnamara naar ‘organizational listening’. Daarin heeft hij de resultaten samengebracht van 10 jaar internationaal onderzoek onder overheidsorganisaties, bedrijven en NGO’s in Europa, Engeland, Australië en de VS.
Super interessant voor ons als communicatieprofessionals en onmisbare inzichten voor wie écht in contact wil zijn met de samenleving. Ik haal een paar dingen uit het onderzoek naar voren, maar ik kan je aanbevelen het onderzoek helemaal te lezen!
80 - 95% van de communicatiecapaciteit wordt besteed aan zenden …
De conclusies van het onderzoek liegen er niet om. Waar tot nu werd uitgegaan van een gemiddelde van 80% zenden en 20% luisteren door organisaties, lag de verhouding in dit onderzoek op 95% zenden en 5% luisteren! Dat betekent dat 80 tot 95% van de communicatiecapaciteit van een organisatie wordt besteed aan zenden en slechts 5 tot 15% aan luisteren. En dat geldt ook voor communicatie via social media - die notabene ontworpen zijn voor tweerichtingsverkeer.
Zelfs functies die speciaal zijn gericht op het bevorderen van betrokkenheid, dialoog en participatie (zoals stakeholdermanagement) worden primair gebruikt voor zenden. En áls organisaties luisteren dan doen ze dat vaak instrumenteel (gericht op beïnvloeden) en selectief.
Deze resultaten laten zien dat organisaties hun publiek en stakeholders nog vooral gezien als passieve ontvangers in plaats van actieve actoren naar wie je net zo goed moet luisteren als tegen praten.
Without a listener, speech is nothing but noise in the ether. (K. Lacey, 2013).
Waarom slecht luisteren een probleem is
Het vertrouwen in zowel instituties als bedrijven daalt de afgelopen jaren sterk. Daar liggen economische en politieke oorzaken aan ten grondslag. Maar, zegt Macnamara, uit het onderzoek blijkt dat ook te liggen aan het feit dat organisaties niet effectief zijn in het luisteren naar hun stakeholders en publiek … Hij pleit er dan ook voor om zowel in wetenschap als praktijk véél meer aandacht te besteden aan luisteren.
Want luisteren is een essentieel onderdeel van menselijke communicatie. Mensen die niet luisteren, worden zelden je vriend. Want als je niet luistert, dan kun je de ander niet begrijpen en dan laat je eigenlijk ook zien dat het je eigenlijk niet kan schelen. Macnamara zegt dan ook niet voor niks: Niet luisteren is ook … communicatie.
Als burgers het gevoel hebben dat ze geen stem hebben of hun stem verliezen, dan zorgt dit voor problemen zorgt binnen de overheid, het bedrijfsleven en de maatschappij. Daarvoor hoeven we alleen maar te kijken naar wat zich de afgelopen weken en maanden in ons eigen land afspeelt …
Oorzaken van slecht luisteren door organisaties
Macnamara noemt 10 oorzaken voor het gebrek aan luisterend vermogen van organisaties:
Een cultuur van arrogantie en elitegedrag bij het senior management.
Focus op communicatiecampagnes.
Dominantie van kwantitatief onderzoek.
Stakeholdermanagement wordt vaak opgevat als het overtuigen van stakeholders van het standpunt van de organisatie.
Participatie wordt als verplicht nummer gezien.
Participatie trekt vooral de ‘usual suspects’.
Te weinig inspanning in participatie en stakeholdermanagement om gemarginaliseerde groepen te betrekken.
Ongestructureerde data (zoals tekstberichten) worden te weinig systematisch geanalyseerd.
Data zit in aparte silo’s en een kennismanagementsysteem om data uit meerdere bronnen te combineren en duiden ontbreekt.
Social media worden vooral gebruikt om berichten te posten.
10 manieren om beter te luisteren als organisatie
Gelukkig komen uit het onderzoek ook de 10 meest effectieve manieren om stakeholders en doelgroepen beter te begrijpen, inzichten te verwerven voor strategieontwikkeling en relaties op te bouwen:
Kwalitatief diepte-onderzoek doen.
Participatie zowel schriftelijk als mondeling organiseren.
Tekstuele analyse van open antwoorden, bijdragen, correspondentie en klachten.
Audio-opnames van klantcontact omzetten in tekst en ook die tekstueel analyseren.
Social media analyse - inclusief netwerkanalyse, het in kaart brengen van de opiniemakers en observatie over langere tijd.
Deliberatieve forums (waar de discussie in meerdere ronden op basis van vooraf gegeven informatie plaatsvindt)
Klantreis in kaart brengen.
Net Promotor Score (NPS) aanvullen met kwalitatieve vragen.
Gedragsinzichten gebruiken.
Sense making methodology (SSM) - een relatief nieuwe methodiek waarbij deelnemers een open dialoog hebben en elkaar gaan begrijpen door ‘het erover te hebben’.
Wat levert luisteren op voor de organisatie?
Beter luisteren levert volgens het onderzoek de organisatie aantoonbaar veel op. Want als je beter luistert, dan kun je onder andere veel beter beleid en strategie ontwikkelen, verbetert de relatie met stakeholders en neemt het onderlinge vertrouwen toe.
En dat laatste is waar de meeste overheidsorganisaties én burgers schreeuwend behoefte aan hebben. Toch?
Wil je meer weten over luisteren? De eerste aflevering van het nieuwe seizoen van de Direct Duidelijk Tour op 29 september is helemaal gewijd aan dit belangrijke onderwerp! Inschrijven kan al (en ruim 350 mensen gingen je al voor …).
Hartelijke groeten,
Renata
Inhaken op social media: doen of niet doen?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Menige redactie pakt regelmatig de Issuekalender erbij om te kijken welke ‘dag van …’ zich aandient voor een leuke inhaker. En soms zit daar eentje bij, die prima past bij de doelen van de organisatie.
Maar er zijn tegenwoordig wel heel veel van die dagen, waarvan je relevantie en effect kunt betwijfelen … Wist je bijvoorbeeld dat het vandaag ‘International Plastic Bag Free Day’ is én ook nog ‘Stay out of the Sun Day’? Komende week staan onder ander de Wereld Kusdag, de Suikermaxdag (voor kinderen van 4 tot 8 jaar) en de Dag van de Coöperatieven (van de VN) op het programma.
Behalve ‘de dagen van …’ leveren actuele gebeurtenissen misschien betere en leukere inhaakmomenten op. Alleen moet je dat wel goed doen! Dat blijkt. uit onderzoek van Komala Mazerant, waarmee zij komende week promoveert.
Als je wilt inhaken op een plotselinge gebeurtenis, moet je snel en origineel zijn én dat doen op het juiste platform. Zoals in dit voorbeeld van de Hema: dat je hieronder ziet.
Maar … ‘Wanneer je inhaakt op het verkeerde platform, heeft dit zelfs een averechts effect’, stelt Mazerant. ‘Je moet goed kijken waarom je doelgroep naar een bepaald platform komt. Als mensen vooral de actualiteit willen volgen, zoals op Twitter, dan werkt inhaken goed. Maar op Instagram komen mensen toch voor een ander doel, zoals inspiratie opdoen. Inhaken werkt daar nauwelijks en creativiteit is hier veel belangrijker.’
En als je op zoek bent naar voorspellingen over de actualiteit, dan is er nog altijd de Nationale Ophefkalender die Marcel Steeman al 7 jaar maakt ;-) Op Twitter houdt hij bij wat er zo'n beetje van uitkomt.
Ik ben benieuwd of jij gebruik maakt van inhaakmomenten en zo ja: kun je een voorbeeld geven van wat het doel was en wat het heeft opgeleverd?
Hartelijke groeten,
Renata
Communicatietrends 2022 - 2023 en andere leestips over overheidscommunicatie
It all begins with an idea.
Misschien was jij aanwezig bij C-day22 van Logeion. Dan heb je de presentatie gezien van de communicatietrends 2022-2023. Ik was daar niet bij, want ik had met Aart (Paardekooper) een bijeenkomst van onze Leerkring Communiceren met focus.
Positie kiezen en richting geven
In de trein op de terugweg las ik de trends. En ik was erg aangenaam verrast! Want ik lees in het nieuwsbericht onder andere:
“Meer dan ooit is er behoefte aan communicatieprofessionals die helpen met luisteren, begrijpen en positie kiezen.”
Dit sluit naadloos aan op mijn eigen visie op overheidscommunicatie en wat we met Communiceren met focus in praktijk brengen. Want als er één opdracht/uitdaging en tegelijkertijd kans is op dit moment, dan is het wel om zelf het stuur te pakken voor ons vak en dat volledig te richten op de maatschappelijke relevantie en impact.
De vier communicatietrends
Dit zijn de bijbehorende trends die Logeion presenteert:
1. Gids in een grenzeloos speelveld
2. Moreel kompas als leidraad
3. Vertrouwen door radicale transparantie
4. Technologie als nieuwe taal
Je leest meer in het nieuwsbericht en het volledige trendrapport.
Drie basisprincipes voor overheidscommunicatie
Zelf schreef ik eind vorig jaar in mijn trendartikel voor Frankwatching:
“Er gaat zo ontzettend veel mis in het hele systeem van politiek en overheid – dat valt met communicatie niet recht te breien. Maar wat kunnen we als communicatieprofessionals dan wél doen? Ik denk dat we moeten stoppen met achter bestuurders en de organisatie aanhollen en – mét hen – veel steviger voor de burger moeten gaan staan. Terug naar de basis dus. Met 3 principes als stevige bouwstenen.”
Deze drie basisprincipes zijn:
1. Als je werkt voor de overheid, werk je voor de samenleving.
2. Communicatie draagt bij aan het oplossen van maatschappelijke opgaven.
3. Communicatie door de overheid is toegankelijk, begrijpelijk, inclusief en betrouwbaar.
Hoe helpen deze trends en principes jou?
Ik ben wel benieuwd wat jij in de praktijk kunt met deze trends en basisprincipes. Helpen ze bij het ontwikkelen van jullie visie op communicatie? Kun je ze gebruiken voor het teamplan van komend jaar? Heb je ze op je netvlies in dagelijkse adviesgesprekken met collega’s?
Laat je het me weten? Je reactie is altijd erg welkom!
Hartelijke groeten,
Renata
Wanneer maak je met Communicatie het verschil?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Als je me al wat langer volgt, dan weet je dat ik - samen met Aart Paardekooper - veel teams Communicatie help om te ‘Communiceren met focus’.
Een van de instrumenten die we daarvoor gebruiken is een afwegingskader om te bepalen wat communicatieprioriteiten zijn:
Gaat het om een maatschappelijke opgave mét bestuurlijke prioriteit?
Worden de bijbehorende maatregelen, projecten of progamma’s komend jaar concreet?
Hebben deze impact op inwoners / ondernemers / andere stakeholders?
Kun je door goed te communiceren het verschil maken?
Dit afwegingskader passen we bijvoorbeeld bij gemeenten toe op het nieuwe coalitieakkoord en de (meerjaren)begroting. Telkens weer blijkt het goed te werken. Soms vinken we moeiteloos alle vier de punten af. En soms leiden ze tot stevige discussie. En juist die gesprekken zijn super leerzaam en waardevol, want die raken de essentie van ons vak.
Is communicatie het juiste instrument om in te zetten?
We praten bijvoorbeeld veel over ‘het verschil maken’. Wat is dat precies? Wij verstaan daaronder dat je de afweging maakt of communicatie de juiste interventie is (op dat moment voor de mensen om wie het gaat) als je maatschappelijk impact wilt maken. En hoe weet je dan dat het juist de communicatie is die het verschil maakt? Dat blijkt voor veel collega’s best een lastige vraag om te beantwoorden. Maar ook eentje die ze belangrijk vinden en vinden dat ze die vraag veel vaker moeten stellen: aan zichzelf, collega’s en opdrachtgevers!
Afgelopen periode kwam ook een aantal mooie voorbeelden voorbij die aantonen dat je door goed te communiceren (alleen) niet het verschil kunt maken:
Subsidieregeling energiebesparende middelen (RREW) gemeente Emmen
De gemeente Emmen probeert al jaren via de Regeling Reductie Energieverbruik Woningen (RREW) inwoners te stimuleren om energiebesparende middelen aan te schaffen en te gebruiken. Voorgaande jaren werden er hiervoor vouchers uitgedeeld, maar het succes daarvan bleef beperkt. Ondanks een omvangrijke communicatiecampagne werd in zeven maanden tijd slechts zestien procent van het budget opgeëist. Om het potentieel van de regeling en het geld beter te benutten werd er toen een digitale oplossing bedacht: de EnergieKnip. En die werkt prima! Het totale RREW-budget is in dertien dagen opgemaakt, zelfs zonder uitgebreide communicatiecampagne. (lees het hele artikel op de website van de VDP).
Virtueel Inkomens Loket
Veel mensen hebben recht op (inkomens)regelingen, maar vragen deze niet aan. Daardoor kunnen ze in de financiële problemen komen. Dat komt onder andere doordat het systeem heel erg versnipperd is. Een inwoner van een gemeente kan recht hebben op wel 50 verschillende regelingen, zowel lokaal als landelijk. Daar kun je heel veel over communiceren, maar de vraag is of je daarmee het gewenste effect bereikt. Daarom slaan ICTU, de VNG en een aantal gemeenten nu de handen in elkaar. Zij ontwikkelen een virtueel inkomensloket. Een inwoner kan alle gegevens invoeren en ziet direct welke regelingen van toepassing zijn. En dat niet alleen: deze worden ook met één druk op de knop aangevraagd. Als er iets verandert in de situatie wordt het uitgekeerde bedrag direct aangepast, zodat er geen terugvordering hoeft plaats te vinden (belangrijk voor het vertrouwen!). Het loket is nog in de ontwikkelfase, maar de eerste resultaten zien er veelbelovend uit.
Horst aan de Maas haalt doelstelling restafval ruim op tijd
Hoe doet Horst aan de Maas dat toch? Met 27 kilo restafval per inwoner per jaar heeft de gemeente nu al het VANG-doel voor 2025 gehaald. Cruciaal voor de goede score van Horst aan de Maas is, meent wethouder Roy Bouten, ‘een hoog servicelevel en lage kosten. Alleen maar bewustwording en zeggen: samen zorgen voor de generatie van later … daar geloof ik niet in. Je moet inwoners wat bieden.’ (Lees het hele artikel van Binnenlands Bestuur).
Ik hoop dat deze voorbeelden je inspireren om wat vaker jezelf en elkaar de vraag te stellen: maken we met communicatie nu echt het verschil? Ik ben benieuwd naar jouw vragen, twijfels en ervaringen! Zoals altijd kun je reageren op mijn nieuwsbrief, dat vind ik altijd erg leuk.
Hartelijke groeten,
Renata
Special over (digitale) toegankelijkheid - over wetgeving, onderzoek en praktijk!
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Afgelopen vrijdag was ik dagvoorzitter van het Nationaal Congres Digitale Toegankelijkheid. Heel erg fijn dat dit na drie jaar weer kon plaatsvinden en het was uitverkocht! Super goed om te merken dat zoveel collega’s zich sterk maken voor toegankelijkheid en hun kennis willen delen.
Ben je nieuwsgierig naar de presentaties van het congres? Die staan van de meeste sprekers al online. Een video-opname en volledig transcript van het ochtendprogramma volgen nog.
Het congres is voor mij aanleiding om deze keer een special van mijn nieuwsbrief te maken over toegankelijkheid. In deze special vind je leestips over:
Toegankelijkheid - hoe staat het er mee? (Dit was mijn inleiding op het congres.)
Wetgeving
Feiten en cijfers
Toegankelijkheid recent op tv
Organisatie van digitale toegankelijkheid
Verhalen uit de praktijk
Ik hoop dat deze nieuwsbrief je motiveert en inspireert om (digitale) toegankelijkheid hoog op de agenda te zetten en te houden!
Wil je op de hoogte blijven van dit onderwerp? Dan kan ik je de nieuwsbrief van Firm Ground erg aanraden. En kun je wel een training gebruiken? Kijk dan eens op de website van The Internet Academy. En wil jouw team aan de slag met inclusief communiceren? Dan laat ik me graag uitnodigen voor een inspiratielezing of werksessie.
Hartelijke groeten,
Renata
Toegankelijkheid - hoe staat het er mee?
Wat veel mensen niet weten is dat digitale toegankelijkheid al sinds 2008 een verplichte standaard is binnen de gehele overheid (en we ver daarvoor al de Webrichtlijnen hadden). En toch is het nog geen gemeengoed, zelfs niet sinds toegankelijkheid in 2018 wettelijk verplicht werd voor de overheid. De onderstaande foto zegt voor mij alles over wat nu ongeveer de stand van zaken is als het gaat om digitale toegankelijkheid.
[Op de foto zie je een wandelgebied in het centrum van Den Haag met links een bankje. Voor het bankje langs loopt een geleidingsstrook. Daar staat een geel bord bij waarop staat ‘Geleidingsstrook tbv visueel beperkten vrijhouden’ met een afbeelding van de strook en een pijl die daarop wijst. Het bankje en de geleidingsstrook worden volledig geblokkeerd door meer dan 20 fietsen die kriskras op straat staan.
Binnenstad Den Haag, 3 juni 2022 (foto: Renata Verloop)
Waarom blijven uitleggen niet genoeg is …
Deze stoep is overduidelijk bedoeld voor wandelaars. Als je moe bent of gewoon even wilt genieten van het uitzicht of mensen wilt kijken, dan kun je op het bankje gaan zitten. En als je slechtziend bent, kun je gebruik maken van de geleidingsstrook. Ware het niet dat veel mensen hun fiets daar neergepleurd hebben.
Doen ze dat om de wandelaars te pesten? Ik denk het niet. Ze hebben stuk voor stuk vast een goede reden om hun fiets daar neer te zetten. Zouden ze vatbaar zijn uitleg over waarom dit een probleem is? Ik schat in: 9 van de 10 mensen zeker. Ieder zal individueel een goede reden hebben, maar gezamenlijk creëren ze hier een fors probleem. Niet alleen voor mensen met een beperking, maar voor iedere wandelaar die gebruik wil maken van de openbare ruimte die echt voor hem of haar is bedoeld.
Daarom zou handhaving hier echt moeten optreden. Want dat is soms nodig om de richtlijnen tussen ieders oren te krijgen en duidelijk te maken dat die er niet voor niks zijn. Als het goed is gaat het Ondersteuningsteam in oprichting van het ministerie van Binnenlandse Zaken dit ook oppakken.
Er is dus nog veel werk te doen, maar … er is ook goed nieuws!
Steeds meer aandacht voor toegankelijkheid - ook bij bedrijven en op Europees niveau
Er is steeds meer aandacht voor toegankelijkheid en dat is niet alleen bij de overheid zo. Er komt Europese wetgeving aan (de European Accessibility Act), die regelt dat vanaf 2025 veel online producten en diensten in heel Europa toegankelijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan webshops, mediadiensten zoals Netflix en smartphones.
Niet alleen de overheid moet dus aan de bak. Tijdens het congres was een mooie presentatie van Bol.com over hoe zij werken aan toegankelijkheid. Tijdens vorige edities was al aandacht voor de campagne MKB Toegankelijk en was er een presentatie over de (online) toegankelijkheid van Schiphol (door Ischa Gast).
Toegankelijkheid is een recht
Ik weet dat bij de overheid veel professionals heel hard trekken aan dit onderwerp en zich daarbij soms een roepende in de woestijn voelen. Ik hoop dat deze ontwikkelingen voor hen een mooie motivatie zijn om vol te houden. Want ze laten zien dat toegankelijkheid niet alleen voor de overheid belangrijk is, maar nu ook van het bedrijfsleven wordt gevraagd.
Toegankelijkheid is tenslotte geen gunst van een organisatie, maar iets waar ieder mens recht op heeft. Als je daar meer over wilt weten, kijk dan deze mooie uitleg van filmmaker Mari Sanders over het VN-verdrag voor de rechten van personen met een handicap.
Richtlijnen en wetgeving
Wetgeving in Nederland
In Nederland willen we dat openbare voorzieningen toegankelijk zijn voor iedereen. Niet alleen bijvoorbeeld gebouwen en het openbaar vervoer, maar ook overheidswebsites. Daarom is digitale toegankelijkheid belangrijk, én verplicht voor alle overheidsinstanties.
Uitleg van de eisen
De eisen voor digitale toegankelijkheid komen voort uit de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG) versie 2.1. Deze standaard is opgesteld door het World Wide Web Consortium (W3C) en wordt regelmatig bijgewerkt. Op de website Digitoegankelijk vind je een eenvoudige uitleg van de eisen.
De European Accessibility Act 2025
Om online producten en diensten voor alle Europeanen toegankelijk te maken is de European Accessibility Act opgesteld. Deze Europese Toegankelijkheidswet treedt in 2025 in werking.
Meldpunt ontoegankelijke overheidswebsites en apps
Heb je een website of app van een overheidsinstantie gevonden die niet toegankelijk is? Als deze geen toegankelijkheidsverklaring heeft, dan kun je dat via een formulier melden bij uitvoeringsorganisatie Logius.
Feiten en cijfers
Onderzoek naar digitale toegankelijkheid overheid
Zijn de websites en apps van de Nederlandse overheid voor iedereen toegankelijk? Stichting Accessibility onderzocht dit onder leiding van HAN lector Eric Velleman.
Gemeente, waar sta je?
Expert digitale toegankelijkheid Jules Ernst houdt op zijn website een overzicht bij met gegevens over gemeentelijke websites. Daar vind je ook cijfers over de digitale toegankelijkheid van deze sites.
Onderzoek naar status digitale toegankelijkheid EU-lidstaten
De Europese Commissie heeft in 2016 de Europese Toegankelijkheidsrichtlijn opgesteld, die sindsdien alle nationale-, regionale-, lokale overheden en semi-overheden verplicht om hun websites en mobiele applicaties toegankelijk te maken.
Centraal register van toegankelijkheidsverklaringen
Overheidsinstanties moeten een toegankelijkheidsverklaring publiceren voor iedere website en app waarvoor zij verantwoordelijk zijn. In de verklaring staat in hoeverre de website of app al aan de eisen voldoet. In dit centrale register vind je een overzicht van de organisaties die zo'n verklaring hebben.
www.toegankelijkheidsverklaring.nl
Recent op tv
Veel websites ontoegankelijk voor mensen met een beperking - Kassa - BNNVARA
Even iets online bestellen of informatie opzoeken op de site van je gemeente. Het klinkt eenvoudig, maar is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Bijna 1 op de 8 Nederlanders leeft met een beperking en regelmatig belemmert dit het gebruik van het internet..
Digitalisering is een uitdaging en dat ligt niet alleen aan u - Meldpunt - Omroep Max
Liefst 25 procent van alle ondervraagden noemt zich niet-digitaal vaardig. Dat blijkt uit een onderzoek van het MAX-Opiniepanel. Het inloggen, het steeds opnieuw aanmaken van accounts, het onthouden van wachtwoorden. Voor velen is het een crime. En het zijn niet alleen ouderen die tegen een muur van problemen op het web aanlopen.
Organisatie van toegankelijkheid
Aanpak digitale toegankelijkheid
Grip krijgen op digitale toegankelijkheid vraagt om een planmatige en organisatiebrede aanpak. Het is geen eenmalig project dat je uitvoert. Het vergt continue aandacht waarbij toegankelijkheid een onderdeel wordt van de organisatieprocessen.
Kamerbrief over stappenplan voor digitale toegankelijkheid
Staatssecretaris Van Huffelen (BZK) informeert de Tweede Kamer over de invulling van de motie om ‘in het eerste kwartaal van 2022 een stappenplan naar de Tweede Kamer te sturen voor het zo snel mogelijk voldoen aan eisen van het besluit digitale toegankelijkheid overheid, waaronder de volledige digitale toegankelijkheid van overheidswebsites en van apps.’
Promotieonderzoek Eric Velleman naar organisatorische factoren toegankelijkheid
Om digitale toegankelijkheid bij gemeenten succesvol te implementeren is een aantal organisatorische factoren van groot belang. Er is een direct verband tussen het borgen van deze organisatorische processen en het succesvol implementeren van digitale toegankelijkheid.
Toegankelijkheidsonderzoek: welk soort audit past bij jouw vraag?
Het ene toegankelijkheidsonderzoek is het andere niet. Je wil geen onnodig zware audit inkopen, maar ook niet bezuinigen op zaken die je later nodig hebt om je doel te bereiken.
Ambassadeur Digitale Toegankelijkheid gemeenten
Yousuf Yousufi is ambassadeur Digitale Toegankelijkheid bij VNG. Als ambassadeur voert hij gesprekken met gemeentes met als doel draagvlak en bewustwording realiseren. “Gemeentes hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden – en zeker niet alleen.”
In de dagelijkse praktijk
Social media & digitale toegankelijkheid: wat is er mogelijk?
Uit het Nationale Social Media Onderzoek 2022 blijkt dat we in Nederland steeds actiever gebruik maken van social media. We gebruiken meer platforms en we zijn er ook steeds langer mee bezig. Niet gek dat social media zo belangrijk is voor veel organisaties en bedrijven. Maar hoe digitaal toegankelijk is social media?
Hoe doen zij dat? Digitale toegankelijkheid bij het UWV
Sander Rijs, senior beeldredacteur bij het UWV, vertelt over digitale toegankelijkheid in de ontwerpfase. In deze reeks nemen wij een kijkje bij verschillende organisaties.
Toegankelijke content maken? Gebruik fotobeschrijvingen en kamelenbulten
Wat kun je doen om je content écht toegankelijk te maken? En hoe helpen kamelenbulten daarbij? Wanneer je een tekst schrijft om online te delen, heb je dan voor ogen wie het gaat lezen? Wie zou je willen dat het las en maak je het gemakkelijk genoeg om je tekst te lezen? Met een paar kleine trucjes kun je veel winnen aan toegankelijk- en leesbaarheid.
Hoe maak je teksten begrijpelijk én (digitaal) toegankelijk? - Direct Duidelijk Tour
Overheidsorganisaties zijn allemaal druk bezig (en verplicht) om hun websites toegankelijk te maken en/of te houden. Toegankelijke teksten zijn cruciaal. Maar daarmee niet per se begrijpelijk. Hoe zorg je ervoor dat jouw teksten zowel toegankelijk als begrijpelijk zijn? Met Wiep Hamstra en Eric Velleman.
directduidelijk.gebruikercentraal.nl
CMD’er vraagt met afstudeerproject aandacht voor digitale toegankelijkheid
Hoe staat het met de toegankelijkheid van websites en apps in Nederland? Niet zo goed, als je het aan vierdejaarsstudent Communication & Multimedia Design (CMD) Carolina van Setten vraagt. Samen met mensen met een visuele beperking deed ze onderzoek naar sites zoals die van Hema en Domino’s.
E-learning Zelf aan de slag met het VN-verdrag Handicap - Niets Over Ons Zonder Ons
Leer alles over het VN-verdrag Handicap en wat je er als persoon met een beperking of chronische aandoening aan kunt hebben.
Toegankelijke locaties
Met het Aanjaagteam organiseer ik op dit moment twee bijeenkomsten over digitale inclusie en toegankelijkheid. Gelukkig hoef ik dat niet alleen te doen: Marianne Dijkshoorn van Welkom Toegankelijkheid en Evenementen is de organisator.
Toegankelijk ondernemen loont
Meer dan 2 miljoen Nederlanders hebben een beperking. Ze zijn slechtziend, blind of doof, hebben een lichamelijke of verstandelijke beperking of een psychische of psychiatrische aandoening. Met – vaak verrassend – eenvoudige aanpassingen maak je je bedrijf beter toegankelijk voor deze (potentiële) klanten.
Kunnen ouderen overweg met de digitale overheid?
It all begins with an idea.
Beste lezer,
Afgelopen vrijdag heeft Omroep Max een korte reportage bij mij thuis opgenomen voor het programma Meldpunt. Deze aflevering gaat over problemen die ouderen ondervinden met de digitale overheid en wordt (als alles volgens planning verloopt) vrijdag 10 juni om 17.50 uur op NPO2 uitgezonden.
Dit zijn de punten die ik aan de redactie heb meegegeven en waarvan ik natuurlijk hoop dat ze voldoende aandacht krijgen tijdens de uitzending:
‘De oudere’ bestaat niet. Toegang tot internet, digitale vaardigheid en bereidheid om met de digitale overheid te leren omgaan variëren dan ook enorm. Benieuwd naar cijfers? Kijk dan eens bij het CBS voor cijfers over toegang tot internet per leeftijdsgroep. Of lees het onderzoek van Alexander van Deursen van de UT Twente naar het internetgebruik door mensen van 55 jaar en ouder.
De problemen die ouderen ervaren, worden ook door heel veel andere mensen ervaren. In Nederland zijn immers meer dan 2 miljoen mensen die een of andere beperking ervaren.
Het grootste probleem zit niet in de digitalisering op zich, maar hoe digitale dienstverlening wordt ontworpen. En dat is weer het topje van de ijsberg, want daaronder zit de wet- en regelgeving (is die uitlegbaar en volgbaar?) en talloze partijen (helaas steeds meer) die moeten samenwerken. Het ‘kastje-muur’-probleem is meestal veel groter dan de digitale drempel.
Mijn opvatting is dat de overheid harder aan de bak moet dan de burger. Het probleem zit niet in de digitale vaardigheid van mensen, maar meer in de mensvaardigheid van de systemen van de overheid.
Digitalisering kan ouderen ook enorm helpen. Mijn buurvrouw van 96 is bijvoorbeeld dolblij met haar tablet Compaan, waardoor ze kan videobellen met haar familie in het buitenland. En voice blijkt erg goed aan te slaan bij de oudere doelgroep (blijkt uit onderzoek van project Zilver).
Dat gezegd hebbende, is er natuurlijk wel een aantal dingen waar je specifiek voor ouderen rekening mee moet houden. Bijvoorbeeld:
kleurcontrast (en dat geldt ook voor bijvoorbeeld mensen die kleurenblind zijn, in Nederland zijn dat 1 op de 12 mannen)
bedienbaarheid met toetsen (en dat geldt voor alle mensen in NL die moeite hebben met het bedienen van een muis)
vindbaarheid van informatie (en dat geldt voor iedereen in NL) - is de dienstverlening ontworpen op een manier die past bij het zoekgedrag en de informatiebehoefte?
toegankelijkheid via elk device dat je gebruikt (en dat geldt voor iedereen met oudere apparatuur of software)
hulp nabij als het niet lukt (een telefoonnummer om te bellen of een balie om langs te gaan - en dat is ook weer fijn voor iedereen die er zelf niet uitkomt)
Ik ben benieuwd of jouw organisatie specifiek aandacht besteed aan ouderen? Hebben jullie (digitale) producten en diensten die specifiek op ouderen gericht zijn? Hebben jullie deze getest of misschien zelfs ontwikkeld met ouderen? Wat hebben jullie daarvan geleerd? Had je bepaalde aannames die bevestigd of juist ontkracht zijn? Als je voorbeelden hebt, dan hoor ik dat graag!
Hartelijke groeten,
Renata